Szczepionki – rodzaje i niepożądane odczyny poszczepienne

Szczepienia przeciwko wybranym chorobom zakaźnym wykonuje się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Część z nich jest dostępna za darmo – mowa o dawkach obowiązkowych, a za niektóre dodatkowe trzeba dopłacić – np. za szczepienia przydatne w trakcie wyjazdów do krajów tropikalnych. Jak dzieli się szczepionki? Kiedy niepożądane odczyny po podaniu preparatów powinny być niepokojące?

Czym tak naprawdę jest szczepionka? To preparat biologiczny, który ma wywołać reakcję odpornościową organizmu i doprowadzić do powstania odporności identycznej jak ta, którą uzyskuje się w wyniku kontaktu z patogenem. Na rynku dostępne są różne rodzaje szczepionek – można je podzielić ze względu na rodzaj antygenu, drobnoustroju, postać, zawartość, drogę podania oraz zakres działania uodparniającego.

Rodzaje szczepionek

Najczęściej mówi się o podziale na szczepionki żywe, czyli zawierające żywe drobnoustroje, zabite inaczej inaktywowane – analogicznie zawierające zabite drobnoustroje, rekombinowane – z antygenami otrzymanymi w wyniku działania metod inżynierii genetycznej, anatoksyny – z produktami metabolizmu komórek bakteryjnych oraz podjednostkowe – zawierające fragmenty drobnoustrojów.

W zależności od rodzaju zastosowanego drobnoustroju mówi się o szczepionkach bakteryjnych, wirusowych lub mieszanych, zaś w zależności od zakresu działania wyróżnia się szczepionki swoiste, czyli skierowane przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi oraz nieswoiste – przeciwko różnym drobnoustrojom.

W kontekście szczepień dla dzieci często wspomina się również o innym podziale – na szczepionki monowalentne (jednoskładnikowe) uodparniające na jeden antygen, poliwalentne (wieloskładnikowe) zawierające kilka antygenów, a także skojarzone lub wysokoskojarzone, np. 6w1, łączące m.in. zabite komórki bakteryjne, antygeny wirusowe i toksyny. Istnieją tylko dwie drogi podania szczepionki – doustna lub do wstrzykiwania.

Więcej na temat szczepień znajdziesz tu: https://polmed.pl/zdrowie/

Niepożądane odczyny po szczepionkach

Wielu ludzi obawia się szczepionek ze względu na NOP, czyli niepożądane odczyny poszczepienne. Do NOP-ów zalicza się zarówno objawy miejscowe, np. ból w miejscu wkłucia, obrzęk, zaczerwienienie skóry, jak i uogólnione, np. obniżenie nastroju, gorączka, ból mięśni, stawów lub głowy, biegunka. Szacuje się, że NOP-y występują w jednym przypadku na 10 000. Najczęściej odnotowuje się je po podaniu szczepień żywych. W zależności od nasilenia objawów wyróżnia się NOP-y o łagodnym, poważnym lub ciężkim przebiegu. Łagodne to zazwyczaj niewielki obrzęk i zaczerwienienie w miejscu podania preparatu, poważne – obrzęki kończyn i wysoka gorączka, ciężkie – zagrażające zdrowiu i życiu, m.in. drgawki oraz HHE (epizody hipotoniczno-reaktywne). W skrajnych sytuacjach dochodzi do reakcji anafilaktycznej, którą obserwuje się do 30 minut po szczepieniu. Nie powinno się jednak rezygnować ze szczepionek w obawie przed poważnymi NOP-ami, ponieważ odnotowuje się je zaledwie raz do trzech razy na milion przypadków.